شناخت آثار بزرگ علوي و مختصات زبانی و فکري :
بزرگ علوي توانایی چشم گیري در برگزیدن فنون اروپایی داستان نویسی دارد و در عین حال
آثاري بی اندازه ایرانی آفریده است. او در آثارش نوعی گرایش هاي رمانتیکی نزدیک به روحیه ي
ایرانی دارد. این نویسنده به روان شناسی زیگموند فروید و فلسفه ي مارکسیسم علاقمند بود. او
نخست متأثر از فرویدیسم بود، هرچند بعد از گریذن به اندیشه هاي مارکسیستی کوشید شیوه ي
به اصطلاح واقع بینی سوسیالیستی را به نوشته هایش راه دهد ولی فروید و روانکاوي همچنان
نقشی هم در کارهاي او ایفا می کند. داستان هاي بزرگ علوي در کمال سادگی، بی هیچگونه
پرداخت زبانی داراي ساخت قوي با همه ویزگی هاي داستان کوتاه است. داستان هاي کوتاه
با تلفیق رمانتیسم و رئالیسم اجتماعی و در فضاي نمادین شکل می « گیله مرد » و « رقص مرگ »
گیرند. قدرت بزرگ علوي در صحنه پردازي و نثر موجز و بی تکلّف است و به قول حسن کامشاد
علوي در دام شکلهاي ناهنجار محاوره اي و اصطلاحات عامیانه غلو آمیز نیفتاده است ولی زیاده »
« روي او در روانکاوي و درون نگرهاي رمانتیک قابل سرزنش است.

آثار او قبل از انقلاب در ایران اجازه ي چاپ نداشتند و اغلب در آلمان چاپ و منتشر می شد.
اولین مجموعه داستان او با نام« موریانه ها » ، « چشم هایش » ، « سالاري ها » ، « میرزا » ، « پنجاه و سه نفر » ، « ورق پارهاي زندانفرهنگ لغات فارسی » می باشد. علاوه براین داستان ها « نامه ها » و « رقص مرگ » ، « هویت » ،
اثر تئودور نولدکه را نیز « حماسه هاي ملّی ایران » را با کمک یونکر منتشر ساخت و کتاب « آلمانی
ترجمه کرد. بزرگ علوي براي اولین بار خاطرات زندان را در قالب چند داستان نوشت و طی آن
ها، رفتار ناپسند رضاشاه و عوامل او را با زندانیان نشان داد و گاه و بی گاه در خلال این داستان ها
به بیان اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر خود اشاره دارد.
بیان تفکر نمادین بزرگ علوي در گیله مرد :
داستان گیله مرد از نادر داستان هاي کوتاه فارسی است و از جمله آثار خلاق بزرگ علوي است که
در سال 1326 نوشته شد. این داستان به شیوه ي رئالیسم و در عین حال نمادین به بازتاب مسایل
اجتماعی سیاسی عصر نویسنده اشاره دارد. داستان پس از شکست فرقه ي دمکرات آذربایجان،
ژاندارم ها براي گرفتن بهره ي مالکانه به روستاها هجوم می برند. دو اَمنیه ي مسلح گیله مرد را
که قبلاً همسرش به دست مأموري کشته شده است براي بازجویی یه فومن می برند. آغاز
داستان با یک فضاسازي و ترسیم آشفتگی طبیعت، تلاطم روحی شخصیت ها و اوضاع و احوال
اجتماعی آن عصر را نشان می دهد و طبیعت نمادي میشود براي پیشبرد اهداف نویسنده.
است که یکی نماینده ي دهقانان و « مرد بلوچ » و « گیله مرد » شخصیت هاي اصلی داستان
دیگري نماد مأموران دولت، اما وجه مشترك هر دو، ستم دیدگی آن هاست. در خلال داستان با
ستمی که به هر یک از چهره ها می شود و با نَقل گذشته ي مرد بلوچ در می یابیم که به هر یک
از اقوام این کشور چه ظلم مضاعفی وارد شده است. گیله مرد و مرد بلوچ نماد دو تفکرند؛ انقلاب و
شورش. صغري همسر گیله مرد نماد ظلمی است که بر زن ایرانی رفته است. عناصر داستان گیله
مرد به خوب کنار هم قرار گرفته اند براي پیشبرد جریان تا حادثه که در پایان اتفاق می افتد که
شرح، » کاملاً طبیعی و براي خواننده قابل هضم است.
داستان پس از وصف کوتاهی از طبیعت ادامه می یابد و آرام آرام با گفت و گوي محمد ولی، بلوچ و گیله مرد گسترش می یابد

با تشکر فریدون حیدری نسب